محاکمۀ باب با حضور علماء و ولیعهد (ناصرالدین میرزا) در تبریز

به دستور محمدشاه قاجار[1] در تبریز در حضور ناصرالدین میرزا[2] با حضور علما باب را محاکمه کردند در این جلسه ملامحمد مامقانی  (حجةالاسلام ) پیشوای شیخیۀ تبریز و حاج ملامحمود نظام‌العلما[3] و میرزاعلی‌اصغر شیخ ‌الاسلام[4] و میرزا حسن قاضی و حاج میرزا عبدالکریم و میرزا حسن زنوزی (که دو نفر اخیرالذکر ملقب به ملاباشی بودند) پدر و جد نویسنده کتاب نیز حضور داشتند. از رجال تبریز محمدخان زنگنه امیرنظام و میرزا فضل‌الله علی‌آبادی ملقب به نصیرالملک[5] و میرزاجعفرخان بیان‌الملک[6] و میرزا موسی تفرشی[7] و میرزامهدی‌خان بیان‌الملک حاضر در جلسه بودند و باب با مستحفظِ[8] خود کاظم خان فراش باشی که ریاست پرده داری ولیعهد را به عهده داشت وارد مجلس شده و باب را در صدر مجلس نشاندند.

نظام العلماء ابتدائاً شروع به سخن کرد و اوراقی چند را به باب نشان داده باب تأیید کرد که از وی می‌باشد نظام العلما از باب پرسید که تو خود را شجرۀ طوبیٰ[9] خوانده‌ای بعد مامقانی سپس میرزا عبدالکریم ­و جد نویسنده ­کتاب و خود ولیعهد با باب مباحثه نمودند و ولیعهد از علما فتوا طلبید عده‌ای حکم بر قتل وی داده و برخی به سفاهت او رأی دادند و با چوب و عصا به پاهای باب نواختند باب توبه و استغفار کرد باب را زنجیر کرده به زندان چهریق بردند و این امر در سنه 1263 هـ . ق رخ داد .

نقل از کتاب باب کیست و سخن او چیست (بابیه – ازلیه) اثر نورالدین چهاردهی – ویرایش و حواشی مسعود رضا مدرسی چهاردهی –  تهران – سال 1397 خورشیدی – نشر آفرینش

[1] . محمد شاه قاجار = پسر عباس میرزا  (1222-1264) سومین پادشاه سلسلۀ قاجاریه. در سال 1250 پس از مرگ فتحعلیشاه قاجار به سلطنت رسید. نخست در تبریز و سپس در تهران تاجگذاری کرد.مقام وزارت را به میرزا ابوالقاسم قائم مقام سپرد.در سال 1251 قائم مقام را عزل کرد و او را کشت و حاجی میرزا آقاسی (میرزا عباس ایروانی) را به صدارت منصوب کرد. وقایع مهم دوره سلطنت او قیام و عصیان آقا خان کرمانی و ادعای بابیت سید علی محمد باب و بالاخره فتنه سالار در خراسان بود که به دست حمزه میرزا حشمت الدوله سرکوب گردید.محمد شا ه در سال 1264براثر بیماری نقرس در تهران درگذشت و در قم به خاک سپرده شد. (فرهنگ اعلام تاریخ اسلام ج2).

[2] . ناصرالدین میرزا = ولیعهد و شاگرد حاج ملامحمود نظام العلما(تلخیص تاریخ نبیل ترجمه اشراق خاوری).

[3] .حاج ملا محمود نظام العلما پیشوای روحانی که ریاست مجلس ]محاکمه باب[ به وی واگذارگردید.(تلخیص تاریخ نبیل ترجمه اشراق خاوری).

[4] . میرزا علی اصغر شیخ الاسلام = از علمای شیخیه .

[5] . علی آبادی (نصیرالملک) = حسن علی خان نصیرالملک پسر سوم حاجی قوام الملک 1237 هـ . ق متولد و 1313 هـ . ق در شیراز فوت شد. حاکم شیراز در حکومت ناصرالدین شاه . و نیز وزیر داخله.

[6] . میرزا جعفر خان بیان الملک = رازدار وزیر کشور.

[7] . میرزا موسی تفرشی = کفیل وزارت مالیه.

[8] . مستحفظ = نگهبان . پاسبان .

[9] . شجره طوبیٰ =  درخت  طوبيٰ . و طوبي  نام  درختي  است در بهشت که بهشت زیر سایۀ آنست. در اصطلاح عرفا اصول  معارف  و اخلاق  حسنه  است .