شماره مقالات664

قبلۀ اولی بر خلاف اصل بوده زیرا هر قبله ای مطابق وجه آن پیغمبر است به انضمامش با امّت . یعنی هیئت اجتماعیه وجه پیغمبر و وجوه امتش كه در واقع مسبب اند از وجه خود پیغمبر گر چه موجودند به وجود مستقل . و چون این پیغمبر ما جامع همۀ نبوات است پس محدود به یك حد و طرف معین نباید باشد و ظهور لاحدی در عالم صورت به وسط است و وطن این پیغمبر نیز در مكّه بوده .
و همین وطن جسمانی پیغمبر هم نمونه ای از مراتب روحیه است پس جا داشت كه از اول تا به آخر قبلۀ او همین كعبه باشد هم به جهت وسط بودن آن بین مشرق و مغرب و هم به جهت مولد و منشأ پیغمبر بودن اما چون موافق هوای نفس اهل مكّه بود اگر از اول قرار داده می شد معلوم نمی شد كه برای امر خدا پذیرفتند اهل مكّه آن را یا برای هوای نفس خود.
پس برای مخالفت نفس اهل مكّه كه مستلزم ایمان حقیقی آن هاست تا محمّد(ص) در مكه بود خدا قبله را بیت المقدس قرار داد زیرا آنجا نیز مشمول جامعیت محمد است خارج از او نیست تا بی مناسبت صرفه باشد .
وقتی كه به مدینه آمدند چون هوای نفس اهل مدینه به طرف بیت المقدس بود وقت ظهور قبلۀ حقیقی رسید و لطف كاملی واقع شد كه هم خلاف میل نفس اهل مكّه و هم اهل مدینه شد تا ایمان هر دو آن ها از تیرگی اختلاط با هوای نفس سالم باشد لذا می فرماید كه خدا ایمان شما را ضایع نمی كند .
یعنی اگر این حكم از اول در مكّه ظاهر می شد ایمان اهل مكّه مشوب به هوای نفس می گردید و اگر قبلۀ اولی در مدینه دوام می بافت ایمان اهل مدینه مشوب می گردید و نیزچون كعبه حای بتان بسیار بود و قبله بودنش از او به ظاهرمنافی توحید می شد . پس لطف كامل مقتضی قهاریت شد نسبت به هر دو هوای نفس كه لطمه بر هر دو زد تا ایمانشان سالم ماند.

عباس کیوان قزوینی

تفسير كيوان – جلد1