شماره مقالات639

علمای رمل هنگام قرعه زدن حمد را می خوانند تا اهدنا الصراط المستقیم به این قصد كه مدلول خانه های شانزده گانه چون صدق است ،صراط مستقیم است و استفاده از مدلول چهارده ،خانۀ قرعه ،مشروط به آن است كه خانۀ پانزدهم قرعه كه قاضی و حاكم قرعه است جماعت و طریق نیابد ،والا همۀ مدلول ها از اعتبار می افتند و اطمینان به آن ها و حكم از آن ها نتوان نمود و صراط آن قرعه معوج خواهد شد. پس صراط مستقیم بودن قرعه به نیامدن شكل جماعت یا طریق است در خانۀ قاضی (پانزدهم). و حسن اتفاق آن كه الصراط المستقیم چهارده حرف است به عدد خانه های قرعه كه مدلول آن ها حجت است و راه حكم و علم است ،اما خانۀ پانزدهم جز قضاوت مدلولی ندارد ،یعنی یا منع از دلالت بیوت می كند به مدالیل قانونی خودشان و آن وقتی است كه جماعت باشد یا طریق و یا اجازۀ دلالت می دهد به خانه ها و اجازۀ استفاده به صاحب قرعه و آن وقتی است كه غیر این دو باشد . پس مراد شخص رمال از اهدنا آن است كه لاتجعل قاضِیَنا جماعةً ولا طریقاً زیرا آن ها قرعه را خنثی یعنی غیر ولود (نازا) می كنند و راه علم را مسدود و ظن هم در رمل و در هیچ جا مفید نیست .
بيان سوم : درمفهوم اهدنا كه ضد منطوقش است
جمله اهدنا دو مفهوم مخالف دارد كه هر دو مهروب عنه و ضدّ مطلوبند:
اول : ضلالت و آن هم یا از طریق است و آن كفر است . و یا در طریق است آن فسق است و می توان غضب را اشاره به كفر دانست و ضلال را به فسق و نعمت را به ایمان كه هدایت مطلوبه است .
دوم : اعوجاج صراط و آن یا به یمین است كه افراط باشد یا به یسار كه تفریط باشد و مصداق اعوجاج صد و هشتاد صورت است كه گذشت در صفحۀ 45 و در اصطلاح اسلام صراطی لازم الاعتقاد هست درقیامت (باطن امر)و آن جسری[3] است نصب شده روی دریای آتش جهنم و وصل است به بهشت و گذشتن از آن جسر مستلزم دخول بهشت است كه تمام نعمت است و دخول بهشت هم مشروط به آن است در هر دینی گفته شده كه محال است دخول بهشت بی عبور ازجسر و اگر هیچ نتواند بگذرد و بیفتد به دوزخ و بماند در آنجا مغضوب است و اگر پس از لغزش ها و افتادن ها آخر بگذرد ،ضال است و می توان در اینجا همین معنی اصطلاحی صراط قصد شود ،گر چه ظاهر معنی لغوی است ،زیرا نزول فاتحه پیش از انعقاد اصطلاح بوده .

——————————————————

[3] . جسر = پل

تفسير كيوان

عباس کیوان قزوینی