شماره مقاله 658

و تخلل آیۀ اذا سئلك در اینجا میانۀ‌ مطلب روزه گر چه از شواهد الهی و محمدی نبودن ترتیب قرآن حاضر است لكن تبرعاً توان گفت كه اشاره ای است به سببیت روزه برای قرب خدا و سؤال از خدا و دعوت خدا و استجابت برای خدا و ایمان و رشد به طور سببیت تامۀ نزدیك نه دور والّا مضمونش هیچ ربطی به قبل و بعد خودش به حسب ظاهر ندارد و مانند جملۀ معترضۀ بی ربط می نماید كه مناسب كلام الهی نیست . پس می توان حدس زد كه مراد از عبادی روزه داران به روزۀ كامل است كه گویا روزه داران به زبان روزه داری سؤال از خدا می كنند كه كجاست این خدایی كه ما به قدم ریاضت رو به او می رویم ؟
ساربانا جمال كعبه كجاست

كـه بـمـردیــم در بیـابـانـش
جمال كعبه افطار و بیابان مشقت روزه و دراخبار هم رسیده كه روزه دار را وقت افطار بشارت است به لقاء الله .
اما اقسام قرب : یعنی نزدیكی دو چیز یا دو نفر به یكدیگر و بعد آن ها نیز ضد قرب هشت قسم است :
1 . قرب زمانی
2 . قرب مكانی
3 . قرب شرفی
4 . قرب رضایی كه دو نفر كه با هم ،هم خیال باشند بالطبیعة او فی اثر الریاسته به هم نزدیكند زیرا از همدیگر راضیند كه شرط خوشی اجتماع است .
5 . قرب قیومیت كه یكی از آن دو مقوم و علت وجود آن دیگر باشد به یكی از علل اربعه مادی صوری فاعلی غایی .
6 . قرب احاطی كه یكی از آن دو محیط بر آن دیگر باشد .
7 . قرب صفتی كه میانۀ مشبه و مشبه به است .
8 . قرب تحققی .
و از این 8 قسم قرب چهار قسم را می توان صفت خدا شمرد و میانۀ خدا و بنده معتقد شد:
اول : قرب رضایی رضی الله عنهم و رضوا عنه و آن قربت كه در نیت عبادات عابدین آن را غایت عبادت خود قرار می دهند به معنی رضاست مثلاً نماز می خوانم قربةًً الی الله این قربةً مفعول له است به این معنی كه نماز می كنم تا خدا از من راضی شود برای هم خیال بودن من با او كه او نماز از من خواست من هم به رضا و رغبت خواستم نماز خواستۀ او را.
و لفظ امتثال امر كه فقها می گویند هم اشاره به هم خیالی است یعنی من فعلی را به جا می آورم كه این فعل مانند آن مأمور به است كه در علم خدا هنگام امر صورت یافته و معلوم خدا گشته عمل من همان معلوم خداست در ضمن امر ،پس مأمور به حقیقی آن صورت علمیۀ خداست و عمل شخص مانند آن صورت است یعنی وجود خارجی آن صورت است .
دوم : قرب قیومیت كه قرب علت است از معلول و این قرب عام است در وقتی كه مراد قرب رحمانی باشد و همۀ موجودات در این صفت قرب قیومیت خدا با هم متساویند .
ما تری فی خلق الرحمن من تفاوت : ای فی قرب الرحمن بتجلیه الرحمانی علی المواد الامكانیة به تكفل امورهم الوجودیة.
و این است معنی ولایت عامه در اسم الولی و اما قیومیت رحیمیه كه عبارت از معاونت خدا باشد سالكین به سوی خود را در مقامات تكمیل نفس پس خاص بلكه اخص است یعنی كم كسی از بشر است كه طرف این گونه قرب قیومیت رحیمی باشد.
سوم : قرب احاطی كه ان شاء الله در تفسیر آیۀ بكل شیئی محیط خواهد شرح داده شد.
و این قرب احاطی نیز دو قسم است : رحمانی عام و رحیمی خاص .
چهارم : قرب صفتی و آن شباهت در صفت است . عبدی اطعنی اجعلك مثلی و ایضاً تخلقوا باخلاق الله .

تفسير كيوان –سوره بقره

عباس کیوان قزوینی