شماره مقاله 559

فريده 40

در تميز دادنِ طبقات‏

طبقات دوستان و معاشرین را باید نیكو به دقّت تمیز داده بشناسد تا اداءِ  حقّ  هر طبقه را  تواند  نماید و توقعِ غیر وظیفه آنها را از آنها ننماید  و ِالّا خواهد رنجید و آنها را از خود رنجانید و در اثرِ رنجش‏ها آنها را از خود خواهد رمانید و تنها خواهد ماند ،و این هر دو یعنى اداءِ حق و تركِ  توقع  دشوارتر و نایاب ‏ترین كارِ  بشر است  بویژه  كاملش و در همه وقت و درباره همه كس بى‏ خطا و تخلّف كه محالِ عادى مى ‏توان شمرد .

گفتن و فهمیدنِ این  هر دو بس آسان و عزمِ بر عملِ  به  آنها و شروع به عمل به آنها نیز آسان ،امّا  به  پایان  رسانیدن كمّاً و كیفاً با همه در همه چنان دشوار است كه مأیوس باید بود هم از خود و هم از غیر .

منصفى گوید :

(نه خود رَستم  و نه  برسته ‏اى رسیدم

با آنكه در طلبش بسى دویدم)

زیرا هم علم به جزئیات و مواقعِ این هر دو نادر است و هم بر فرضِ علم ،عمل و كفِّ نفس و توطینِ نفس بویژه هنگام بروزِ شهوات و غضبات و تدافعِ غوائل و اغراض و اعراضِ موهومه .