شماره مقاله 251

202. افسوس كه بى ‏فائده فرسوده شديم

وز طاس(داس) سپهر سرنگون سوده شديم

دردا و ندامتا كه تا چشم(حشر)زديم

نابوده بكام خويش نابوده شديم

گويا فرسوده مركب از دو كلمه و مبالغه در سوده است كه به معنى كهنه شدن و به هم سائيده و بى ‏مصرف شدن،پس هر دو به يك معنى است اما در مقام استعمال فرق مى ‏كند كه سوده در مواد و اجسام گفته مى ‏شود و فرسوده در جان و قوّه و در تن انسانى.

دردا و ندامتاً هر دو استغاثه است يعنى اى درد و اى پشيمانى بيائيد كه جاى شما است زيرا هنوز دمى كامروا نشده بمرديم .نابوده اول نفى جعل مركب است كه مطلب هل مركبه باشد و نابوده دوم نفى جعل بسيط است كه مطلب هل بسيطه باشد ،يعنى روا بود كه در اثر استفاده ‏هاى مستقيم نافع كه از فشارهاى پر دردم كرده ‏باشم كهنه و از كار افتاده و لغو گردم امّا چنين نبود و هر هنر برجسته طبيعى هم كه داشتم در اثر مالش ‏هاى پى در پى جست و خيز طاس بيقرار سپهر كه هرگز بر مرادم ننشست و تا مرا در هم نسود و سكه صورتم را نربود از سرم برنخواست همه از من ريخت اينك ساده سوده بى ‏سكّه بى‏ هنر بى ‏آبرو مانده‏ ام و دوره زندگى را هم به ناكامى بسر برده‏ ام و اكنون نوبت نيستيم رسيده تا كنون بودنم به سببِ ناكامى بدتر از نابود بود و اكنون كه نابودِ حقيقى بايدم شد پس من كى بهره ‏اى از بودِ خود برداشتم .

***

نویسنده: عباس كيوان قزويني

رباعیات خیام