شماره مقاله406

.  174رو بر سر افلاك (و) جهان خاك ‏انداز

مى ميخور و گرد ماهرويان مي تاز

چه جاى عبادتست و چه جاى نماز

كاز جمله رفتگان كسى (يكى) نامد باز

(چه جاى عطا باشد) (چه جاى عتاب آمد و چه جاى نياز)

يك نحو خاك انداختن كه فوق عادت و طاقت بشر است معراج جسمانى پيمبر خاتم است كه تن خاكى را برد بالاى افلاك با حالت تن و خاك بودن و فهمانيد كه تسّفل مركزىِ خاك گرچه ذاتى است والذّاتى لايتغيّر اما به قوّه قاهره رياضات شگرف طاقت ‏فرسا هر محالى را توان ممكن نمود چيزى نيست كه مقدور بشر نباشد اما نه هر بشر و لِلحُرُوبِ رِجالٌ ياَتوُنَ بكلِّ مَحالٍ .

اما ظاهر مصرع دوم آنست كه راه اين كارِ محال مَى خوردن و عشق مهرويان است پس بايد مَى و مهرو را تأويل نمود و مصرع سوم بيان نبودن اين راه است به پندار عموم و كسى از مردگان هم برنگشته تا بگويد كه راه چيست. و يا مراد آن باشد كه حيف است بجا آوردن نماز و نياز در اين تيره فضاءِ بيقدر بلكه بايد آنقدر خاك مذلّت و بى‏اعتنائى پاشيد بر محدَّب افلاك تا همه كرات فلكاً و عنصراً تلّ خاكى شود و كسى در آنها سُكنى‏ و تنفّس ننمايد و اگر هم مردگان برگشتند ديگر به اينجا نيايند در يك زمينى جز اين گرد آيند تتَبدَّل ‏الارضُ غيرالارض و بَرَزوُالِلّه ‏الواحد القهّار .

***

نویسنده: عباس كيوان قزويني

رباعیات خیام