مقاله شماره 171

از آنچه گذشت مي توان پي برد كه در دورۀ حضرت دستور آذركيوان و قبل از او گروه زرتشتي سالك طريقت فراوان بودند . متاسفانه اسامي همه آنها به ما نرسيده است . اگر بخش چهارم يا چمن چهارم شارستان فرزانه بهارم و بزمگاه موبد خوشي و داستان ادرسه و تبيرۀ موبد بدست ما مي بود بر اطلاعات ما از اين حيث مي افزود و نام بسياري از فرزانگان ديگر آشكار مي گشت.

اگر كسي كمر همت بر بندد و در كتابخانه هاي دولتي و ملي اگره ،دهلي پتنه ،لاهور،اله آباد ،لكهنو ، كلكته ، كشمير ، بنارس و ساير شهرهاي بزرگ هندوستان و پاكستان و يا كتابخانه هاي ايران و افراد مردم به تجسس پردازد ممكن است آنگونه مولفات يا تاليفات ديگر از فرزانگان زرتشتي بدست آيد . آقاي سهراب باتلي والا دانشمند پارسي روزي در ضمن صحبت اظهار داشت كه دركتابخانه اي واقع درجنب قلعه لاهور كه گويا از كتابخانه پادشاهان مغول بوده قفسه هايي چند پر از كتب خطي فارسي ديده و چون خواسته از آنها مطالعاتي به عمل آرد كتابدار ممانعت مي نمايد.

از صورت ظاهر چنان مي نمود كه بسياري از كتبي كه نويسندگان آن زرتشتي بوده اند در آن موجود است.

مريدان دستور آذركيوان چنانكه گفتيم به مقامات بلند معنوي نايل و هر يك را مريدان بسياري بوده و در تعليم و تربيت آنها رنجها برده اند . بعلاوه زرتشتيان شمارۀ زيادي از مسلمانان و هندوان و كليميان و نصاري نيز به شرف خدمت آنها مشرف و استفاضه هاي معنوي حاصل كرده اند.

صاحب دبستان پس ازذكر اسامي عارفان و فرزانگان زرتشتي معاصر مانند دستور آذركيوان ،خرد ،فرشيد ورد ، خردمند بهرام ،هوشيار ، هوش ، سروش ،‌بهرام كوچك ، پرستار ، پيشكار و شيدوش مي نويسد :

« از علماي صلحاي آباداني كه در داستان ادرسۀ ديده شدند اگر بنگارد نامه انجام گراي نگردد . پس اكنون جمعي كه درمذهب غير يزدانيان يعني غير آباديان (غير زرتشتي) بوده اند و نزد شاگردان آذركيوان سلوك كرده كامياب شناسايي آمده اند برشمرده می آيند. هر چند اين گروه بيش از آنند كه توان نگاشت ولي تني چند سترك باز نموده شوند.»

تاريخ زرتشتيان – فرزانگان زرتشتي

رشید شهمردان