شماره مقاله 224

91. اجرام كه ساكنان اين ايوانند

اسبـاب تــردد خــردمندانند

هان تا ســر رشتـه خـــرد گم نكنى

كانان كه مدبرند سرگردانند

مراد از اجرام جسم فلكى و كواكب است كه بجاى جسم كه در عنصر گويند آن را جرم گويند در مقابل نفوس فلكيه كه توده و متدينين معتقد نيستند و فلك را جسم بيجان مى ‏دانند و عرفاء و متالّهين از حكماء معتقدند به نفوس منطبعه براى افلاك و به عقول ناظره مدبّره محركه غير متعلّقه .و از عدد افلاك است كه عدد عقول كليه مطلقه مرسله غير متعلقه را ده تا مى‏ دانند نُه تا مال نُه فلك و يكى هم در فوق و طول آن نُه تا كه عقل اول و عقل كل نامند.

و ايوان اين فضاء بى‏ پايان است و يا اجرام كواكب ثابت و سيّار و ايوان خود افلاك است به اصطلاح يونان پس ساكن اشاره به مركوز بودن كرات كواكب است در ثخن افلاك كه بقدرِ مِحوَر و قطرِ هر كوكبى ثخن و كلفتى براى فلكش بايد قائل شد نه بيشتر به حدّى كه نقطه ‏اى از محدب كوكب در سطح محدّبِ فلكش واقع شده باشد.

نویسنده: عباس كيوان قزويني

شرح رباعيات خيام – نسخه خطي – به اهتمام مسعود رضا مدرسي چهاردهي – ناشر : انتشارات آفرينش