شماره مقاله 243

180. از حادثه زمان زاينده مترس

وز هر چه رسد چو نيست پاينده مترس

اين يك دمه نقد را به عشرت بگذار

از رفته مينديش ز آينده مترس

زائيدن زمان به مذاق عوام است كه زمان را مؤثّر در توليد مواليد مى ‏دانند و محقّق اصل زمان را چيزى موهوم مى ‏داند مانند حركت قطعيّه كه موهوم است از توالى اجزاء حركت توسطيّه تا چه رسد به زائيدنش و به هر حال حوادث جهان يقينىّ‏ الوجودند و مردم از آنها مى ‏ترسند و اينجا به قانون خطابه كه اساس مواعظ است مقصود صَرفِ خيالِ ترسندگان است به دليل فناءِ حوادث گرچه اين مطلب برهانى نيست زيرا شخص هر حادثه ‏اى فانى است اما نوعش چون پاينده است مادام‏ العمر كه هر كسى تا زنده است مبتلا است به بلاياى متبادله پس فناءِ هر يكيك از حوادث دليل نترسيدن نمى ‏شود.

و جواب مصرع سوم آنست كه يك دم بى‏ حادثه ‏اى نيست كه آن دم را به عشرت بگذرانيم و غنيمت دانيم ،يك نسخه بجاى زاينده زآينده است و آن خوب نيست زيرا تكرار قافيه پيدا مى شود گرچه چندان نمايان نيست كه عيب شعر شود زيرا حرف ز ندارد و در يك نسخه بجاى مترس‏ها مپرس است.

***

رباعیات خیام

عباس كيوان قزويني