شماره مقاله 196

اَصُومُ عن‏ الفحشاءِ جَهْراً و خُفيَةً

عِفافاً و اِفطارى به تقديسِ فاطرى

يعنى حق من آنست و هستم كه روزه دارم از همه بديهاىِ آشكار و نهان (كه بد بودن آنها معلوم همه باشد يا نباشد) يا بديهاىِ جسمى و روحى يا آنكه نه بد مى‏ كنم و نه قصد و نيتِ بد كردن مى ‏كنم كه به خاطرم هم نمى ‏خَلَد زيرا خودم را فوقِ بديها مى ‏دانم و بر حسبِ رتبه وجود بايد عفيف و پاك باشم از بديها و اگر اندك بدى كنم از رتبه وجودم فرو افتاده‏ ام و به عقاب گرفتار شده ‏ام خدا مرا از درگاهِ خودش[1] ‏كه رتبه وجود خودم باشد رانده (معنى لعنتِ خدا همين است) و آخر روزه من آنست كه آفريننده خودم را پاك و منزّه و برى از آن به بينم كه بدى آفريده باشد پس اصلاً بدى وجود ندارد ،اما من تا بد مى ‏بينم بايد آن بد را بجا نيارم آنقدر كه در اثرِ بد نكردن برسم به آنجا كه بدى نه بينم ،و از حالا اگر اِدّعاءِ واقع را كنم و بگويم كه بد آفريده نشده پس هر كارى را روا است كردن (چنانكه گول خورده ‏هاىِ عرفاء هستند) روزه ‏ام باطل شده و به كفّاره بايد به ايستم.

(معنى سر فرو بردنِ روزه‏دار به آب كه گويند ارتماسِ صائم حرام است همين بد ندانستنِ همه چيز است قبل از كمالِ نفس و اين تحقيق مختصِّ به من است كه در جلد دوم كيوان‏ نامه صفحه 257 گفته‏ ام و پيش از من كسى نگفته و گمان مى ‏كنم كه خطا نكرده ‏ام).

اصوم به معنى عَلَىَّ اَن اصومَ او حَقّى اَن اَصُومَ .و جهراً يا حال براى فحشاء است يا خبر كانت مقدّر است اى سواء كانت و يا ظرف اَصُومُ است اى فى ‏الجهر والخفاء .و عِفافاً يا بجاى مفعول مطلق نوعى است براى اصوم و يا مفعول له حصولّى و يا تحصيلى است و افطارى مبتدائست و به تقديس خبرش.

و اين شعر دوم بمنزله علّت شعر اوّل است يعنى چون چنين روزه دشوارى را گرفتم به آنجا رسيدم كه دنيا بكامِ من شده يا آنكه چون دنيا خادم من و براى من است پس نبايد من سر به دنيا فرود آرم و قانع بدان و مشغول به آن شوم بلكه بايد بپرهيزم و آن را لايقِ رتبه وجودِ خودم ندانم .در اخبارِ ائمه است صُمْ عَنِ ‏الدّنيا و اَفطرُ عَلَى ‏الاخرةِ.

رباعیات خیام

عباس کیوان قزوینی

[1] .معنى درگاه خدا رتبه وجود خاص است پس درگاه خدا براى هر موجودى غير درگاه موجود ديگر است و درگاه انسان بالاتر از همه است.(منه)