شماره مقاله 303

212. بر مفرش خاك خفتگان مى ‏بينم

در زير زمين نهفته‏ گان مى‏ بينم‏

چندانكه به صحراى عدم مى ‏نگرم

ناآمدگان و رفتگان مى‏ بينم

اشاره به حدوث روح است به حدوث تن و فنائش به فناءِ آن كه پيش از آمدن به بدن معدوم است و بعد هم معدوم و تا در تن هست حكم خوابيده دارد از آنكه نه دانائى دارد و نه كار شايسته مى ‏كند و در قبور ابدان اموات نهفته شده ‏اند تا پس از پوسيدن آن بدن نطفه ابدان ديگر شوند ،صحراى عدم عالم ملكوت است و عالم برزخ كه ملكوت پيش از تولّد را مثال نازل و پس از مرگ را مثال‏ صاعد نامند ،و آن نسبت به سنخ وجود عالم اجسام عدم است، و لفظ صحرا اشاره به وسعت فوق تصور عالَم مثالين است كه در اخبار نازل را جابلقا به قاف كه از حروف ظلمانيه (معجمه) است و صاعد را جابلصا به حرف نورانى مهمله ناميده‏ اند و فرموده ‏اند كه هر يك هزار دروازه دارد و از هر دروازه هزار نفر مى ‏تواند درآيد و هزار نفر برآيد چنانكه بر هم نخورند و مزاحم يكديگر نشوند و البته در عالم اجسام وجود چنين شهرى محال است كه پهناى دروازه ‏اش به پهناى بدن‏هاى دو هزار نفر باشد و هزار تا چنين دروازه داشته باشد.

***

نویسنده: عباس كيوان قزويني

رباعیات خیام