شماره مقاله352

رباعى پنجم

خيام اگرچه خرگـه چرخ كبود

زد خيمه و در بست در گفت و شنود (1)

چون شكل حباب باده در جام وجود

ساقىِّ ازل هزار خيّام نمود (2)

(1) يعنى اين گنبدِ مينا و مقرنسِ پويا مدّعيست كه عالَم مواد منحصر است به همين صور نوعيه خود و اجزاء و محتويات جوفش و كائنات جوّ و حول مركزش و ديگر بيرون خيمه من خبرى از وجود نيست.

و شعر دوم ردّ اين ادّعاء است به اينكه اين خيمه نمايان با روشنانِ بى ‏پايان مانندِ يك حبابى است در جامِ وجود مطلق (جام ازل) و محالست كه جام به اين پرى و بزرگى و موّاجى بيش از يك حباب نداشته باشد ،بلكه نظر ساقى كه به اين جام افتاده چنان آن را به جوش آورده كه هزار خيمه‏ دوز پيدا شده كه كارشان هميشه خيمه ساختن و دوختن است (انواع قواى طبيعيّه كه در قرآن به هفت دريا تعبير شده) و اين خيمه چرخ كبود يكى از خيمه ‏هاى آنها است و شايد هنوز كوچكتر خيمه آنها باشد.

پس خيّام دوم به معنى وصفى است نه عَلَمى چنانكه خيّامِ اوّل عَلَم و مناداىِ مُرَخَّم است ،و خيمه ‏ها يعنى كراتِ آويخته فضاءِ بى‏پايان كه بيشمارند و نو به نو دم افزونند و از تصور بشرى بيرونند همه دستكِردِ آن قواى طبيعيّه ‏اند و آخرش مانندِ اولش ناپيداست پس دَرِ گفت و شنود بسته نشده و كارساز بيكار ننشسته.

نویسنده: عباس كيوان قزويني

رباعیات خیام