شماره مقاله366

41. در بزم خرد عقل دليل سره گفت

در روم عرب ميمنه و ميسره گفت

گر نااهلى گفت كه مى ناسره است

من كى شنوم چونكه خدا ميسره[1] گفت‏

شايد بزم خرد ميكده و مجلس ميخوارگى باشد كه در آنجا خرد به فروش مى‏رسد و همه فروشنده ‏اند خريدار فقط جرعه‏ اى است كه از گلوى فروشنده سرازير شده مانند آب در مجراى مقعّرِ شتر گلو فوراً به فم معده رسيده يا نرسيده متصاعد شده از كاخ دماغ سر بدر مى ‏كند و پايتخت سلطان خرد را متصرف مى‏ شود و نام خود را عقل گذارده بناى استدلال مى ‏گذارد.

با دليل سره پاك بى ‏عيب صريح الدلالة رواج در بازار مناظره و اين تفنن در استدلال است كه سره را از نصف آخر ميسره در آيه فنظرة الى ميسرة يا الحمر والميسر به علاقه مجاورة گرفته و گفته كه اين يك كلمه عربى دو كلمه فارسى است و جمله تامه مبتداء و خبر است و قول خدا است و سندِ عمومىِ ردّ ناپذير است ،جائى كه خدا مى سرة فرموده كه مى‏ تواند بگويد كه مى ناسره است يعنى ناروا.

***

[1] .در بزم خرد عقل دليل سره گفت در روم و عرب ميمنه و ميسره گفت

گر نا اهلى گفت كه مى ناسره است من كى شنوم چونكه خدا ميسره گفت

نویسنده: عباس كيوان قزويني

رباعیات خیام