شماره مقاله374

49 . دل سِرِّ حيات اگر كماهى دانست

در موت هم اسرار الهى دانست

امروز كه با خودى ندانستى هيچ

فردا كه ز خود روى چه خواهى دانست

اين قياس استثنائى منفىّ ‏المقدّم است كه منتج نفى تالى است يعنى اگر كسى توانست كه اسرار جهان را در زندگى بفهمد او پس از مرگ هم اسرار برزخ را خواهد دانست والّا فلا. پس اينها كه خبر از برزخ و محشر مى‏ دهند به چه تفصيل‏ها به لحن يقين مانند آنكه رفته و ديده و برگشته ‏اند به بينيد اسرار جهان را هم مى ‏داند يا نه اگر همه را كما هو حقّه نمى ‏داند و از نهانى ‏هاىِ جهان خبر ندارد اعتناء به گفته ‏هاىِ او نبايد كرد ،چونكه بعضى پندارند كه پس از مرگ پرده جهل برداشته مى ‏شود و نه چنين است ،در اخبار اسلاميّه هست كما تَموُتوُنَ تُبعَثون يعنى به همان حال كه مرديد دوباره با همان حال زنده‏ مى ‏شويد كه ترقى در عالم برزخ نيست و بعضى گويند كه هست امّا باز آن ترقّى ممكن غير از احاطه علميّه است ،و حقّ آنست كه در هر عالمى كه انسان تعيّنِ (نحوه خودىِ) آن عالم را بپذيرد ترقّى هم در آن عالَم اجمالاً خواهد نمود كم يا بسيار ،و اگر از عالَمى بگذرد بى ‏آنكه تعيّنى پيدا كند ترقّى هم نخواهد نمود و ترقّى اعمّ است از علم كه يك قسم ترقّى علم است نه آنكه منحصر به علم باشد ،پس ممكن است كه انسان در يك عالمى يك تعيّن خيلى مهمّى پيدا كند امّا از اجزاء و اسرارِ آن عالم بيخبر باشد.

***

نویسنده: عباس كيوان قزويني

شرح رباعیات