شماره مقاله384

122 . دهقان قضاء بسى چه ما كشت و درود

غم خوردن بيهوده نمى‏ دارد سود

پركن قدح مى به كفم در نه زود

تا باز خورم كه بودنى ‏ها همه بود

مؤيد مضمون رباعى 120 است كه غم هم مانند اعتراض بى ‏نتيجه است بايد مأيوس بود و خوش بود غم و گله نشانه توقّع و انتظار است اينجا جاى توقّع نيست خود را به غم ميازار كه سر بار بلاها خواهد بود.

مناسبت دهقان با كشت و درود بيشتر از چرخ فلك است كه در بعض نسخ است:

(غم خوردن بيهوده كجا دارد سود

كاين چرخ فلك بسى چو ما كشت و درود)

مصرع چهارم يك مضمون دقيق تازه ‏ايست كه مستى مى نه همان بيخردى است كه در ذهن مردم است بلكه در اثر آن بيخردى يك هوش ملكوتى پيدا و چشم باطن باز مى‏ شود كه بر مى ‏خورم به بى‏ نقصى جهان كه علاوه بر آنكه جاى اعتراض نيست چنان همه لوازم مهيّا است كه ديگر جاى انتظار هم نيست و دقايق خوشى همه جابجا آماده است كه جائى خالى نيست و همه چيز هم بجاى خود است و اين چشم آن وقت كه خرد بود نبود بلكه ضدّ خرد بود صد شكر كه خرد رفت خرد پرده چشم خورده ‏بين بود.

***

نویسنده: عباس كيوان قزويني

رباعیات خیام