شماره مقاله737

اين ناچيز در سال 1324 شمسى كه در خرمشهر اقامت داشتم در نخلستان‏ها به جمع زارى ‏ها برخورد نمودم و پس از بررسى و تحقيق در اين زمينه دريافتم كه زارى‏ها باقى مانده عقايد خرّم دينان بوده و مكتب خرم دين متأثر از ديانت مزدكى بوده است.

سعيد نفيسى در صفحه 158 كتاب بابك خرم دين مى‏نويسد: در نواحىِ جنوبىِ فارس و كرانه‏ هاى خليج تا حدود كرمان، مردمى هستند كه آنها را به نام عمومى «زار» مى‏شناسند و مردم مى‏پندارند كه اين كلمه تحريفى از لفظ زائر از زبان تازى است، و در نواحى مختلف پراكنده ‏اند و در ميان ايشان عاداتى هست كه مانند عادات و رسومى است كه در كتاب‏ها درباره خرم دينان ضبط كرده ‏اند.

[خرم دينان شعبه‏اى از فرقه مزدكى هستند و مزدك نيز متأثر از عقايد مانى گرديد،  به طورى كه توان گفت مزدكيه يكى از شقوق مانويه است، عموم زارى‏ها عامىِ محض بوده و غير از آداب و مراسم خود كه بجا مى‏آورند ديگر آگهى خاصى ندارند. اما اضافه مى‏نمايد اولادان زارى بدون آنكه در جلسات زارى‏ها شركت جويند زارى مى‏شدند و همگى افراد اين دسته كه چكيده زارى بودند هر يك،  خويش را همزاد يكى از اجانين مى‏دانستند. يكى از دوستانم كه در اهواز سكونت داشت و به شغل خياطى اشتغال داشت، خود را همزاد ملك عبدالرحمان، شاه اجانين مى‏دانست و تمامى سران اجنه را به اسم و مشخصات مى‏شناخت و اغلب روزها و شب‏ها با آنان متكلم مى‏شد، اينجانب پرسش‏هائى با وى مطرح مى‏كردم و وى فرداى آن روز پاسخ مى‏داد. اين مرد به نام (مشهدى رضا) و در محله باغ شيخ با يكى از برادرانش هم منزل بود و خواهر و برادر ديگرش كه جمعاً سه برادر و يك خواهر بودند همين حال را داشتند ،و اعتقاد راسخ دارم كه اين شخص صادق القول بود.  خواهرش كه داراى چند اولاد بود، خود را نسبت به بزرگان اجنه برتر مى‏شمرد. فرزندان در خردسالى زارى نمى‏شوند اما در سنين پانزده سالگى ناگهان زارى مى‏شوند:  چ‏] .

[در خوزستان برخوردم به طايفه «زارى» كه در نخلستان‏ها جلسات خود را برپا مى‏دارند و در كتاب سيرى در تصوف چاپ دوم فصل مشبعى از عقايد و مراسم و اعمال آنان را متذكر شده‏ام. فشرده سخن آنست كه زارى‏ها در بنادر جنوب ايران و بنادر خليج فارس بسر مى‏برند و لااقل هر پانزده روز يك بار در هنگام غروب زن و مرد مجتمعاً جلسه‏اى برپا مى‏دارند و با آهنگ خاصى تكيه به يك پا داده مانند حالت سماع به پايكوبى برمى‏خيزند، چشم‏ها نيمه باز و سر به يك سو افكنده، و اگر اداره كننده جلسه مرد باشد او را «بابا» كه اغلب در سن كهولت بسر مى‏برند، نامند و اگر پيرزن باشد او را «ماما» گويند. در يك گوشه‏اى از نخلستان، اطاقكى از چوب و حصيرِ درخت خرما برپا داشته تا اگر كسى از افراد از حالت عادى خارج شود او را به آن اطاقك برده، بابا يا ماما او را به هوش مى‏آورند. اگر زارى در جلسه شركت نجويد مانند فرد معتاد به افيونى است كه افيون به وى نرسيده و عملاً بيمار مى‏باشد و به حضور در جلسات معتاد مى‏شود. عده‏اى را عقيده بر آنست كه زارى‏ها از دسته‏اى از پرتقاليان به يادگار مانده‏اند. اين گفته نادرست بوده و مستند نمى‏باشد. اگر فردى يكى از زارى‏ها را بيازارد، بابا يا ماما به اندازه كف دست، آبى به چهره آزار دهنده مى‏پاشد كه آن فرد حداكثر پس از 24 ساعت به يكى از امراض صعبه مبتلا مى‏شود. اگر بابا يا ماما با كف دست، شانه چپ يا راست شخص را بفشارد همان اثر پاشاندن آب را دارد و اطبا از معالجه عاجز مى‏شوند. اگر خاطى نادم شود و خانواده وى ملتجى به بابا يا ماما شوند، دستور سفره مى‏دهند يعنى خروسى طبخ كرده و شامى آماده ساخته، خانواده بابا يا ماما كه بمنزله شيخ طريقت در صوفيه مى‏باشند، پذيرايى مى‏شوند در آن حال بابا يا ماما مجدداً اندكى آب به مرتكب ايذاء و اذيت پاشيده يا با فشار دست او را از بيمارى شفا مى‏بخشد. افرادى كه والدين آنها زارى باشند، بعضى از آنان اشباحى به نظرشان جلوه‏گر شده كه تصور مى‏كنند يكى از اجانين است و برخى با آن اشباح به زعم خود تكلم مى‏نمايند.

اگر غير زارى سه جلسه در جلسات زاريان شركت كند نه آنكه تماشاچى باشد، آن فرد مانند شخصى كه سه مرتبه هروئين استعمال كند مبتلا به اعتياد شده و آن مرد يا زن نيز زارى خواهد شد. اين ناچيز مراتب ذكر شده بالا را به رأى العين مشاهده كرده‏ام:  چ‏].

اخيراً در ايران علاقه به علوم غريبه بسيار شدت يافته و روز به روز به طرفداران اين دسته افزوده مى‏شود و كتب بسيار در اين زمينه منتشر شده است.

آقاى محمد عطارى كتابى به نام منتخب نهج‏البلاغه و حديث بساط و علوم غريبه جفر و كيميا و كتاب ديگرى به نام جواهر مكنونه و لالى مخزونه از ختومات و خواص اعداد و مربعات و غرايب علوم منظم با چاپ سنگى منتشر ساخته و سطور بالا را در پشت مجلدات كتاب نوشته ضمن اينكه هيچ يك از اين مباحث را واقف نمى‏باشد.

کتاب اسپری تیسم

نورالدین چهاردهی