شماره مقاله724

دكتر خليل خان اعلم الدوله ثقفى فرزند حاج ميرزا عبدالباقى ملقب به اعتضاد الاطباء بود. اعلم الدوله در 17 شعبان 1279ﻫ . ق در تهران متولد شد و در 7 فروردين 1323 ﻫ .  ش ديده از جهان خاكى بشست. محل دفن او در امامزاده عبدالله در مقبره سعدالدوله كه پدر همسر وحيدالدوله بود، مى ‏باشد.

اعلم الدوله در ترجمه كتاب گوستاو لوبون كه توسط فخر داعى گيلانى انجام گرفت يارى نمود. ميرزا عبدالعظيم خان قريب اولين فردى است كه دستور زبان فارسى را با راهنمايى و كمك فكرى اعلم الدوله نوشته‏ اند.

اعلم الدوله كه طبيب مخصوص مظفرالدين شاه بود و در مجاورت كاخ سكونت داشت با كمك علم روحى، شاه را بر آن داشت كه فرمان مشروطيت را امضاء كند و عكسى در خانواده خليل ثقفى موجود است كه اعلم الدوله فرمان را به شاه داده و قلم به دستش داد كه امضاء نمايد. قوام السلطنه در آن عكس مشاهده مى‏شود. بعدها محمد على شاه، اعلم الدوله را واداشت كه كتباً بنويسد كه مظفرالدين شاه خبط دماغ داشته است. چون اعلم الدوله زير بار اين ننگ نرفت محمد على شاه مقدارى از املاكش را تصرف نمود. تعداد بسيارى نامه‏ها به خط و امضاى مظفرالدين شاه در دسترس آقاى ثقفى اعزاز موجود است كه نشانه بارز ارتباط اعلم الدوله با شاه است، و تعدادى از آنها را آقاى ثقفى اعزاز در اختيار مجله آينده گذاشته كه منتشر شد. آخرين عكسى كه از اعلم الدوله ديده‏ام از جنبه علم قيافه نشان دهنده آن است كه اعلم الدوله مردى نيك نهاد بوده است.

كتاب پسر كنت مونت كريستو به قلم ژول فرمينا به ترجمه اعلم الدوله منتشر شد كه انقلاب ايتاليا و قيام بر عليه استبداد را مشروحاً بيان داشته است. اين كتاب براى مظفرالدين شاه از طرف اعلم الدوله خوانده شد و روحيه شاه را به سوى آزادى افراد سوق داد.

اعلم الدوله سى و سه كتاب نوشته و بيست و شش نشان از كشورهاى خارجى دريافت داشته است. اعلم الدوله كتابى در لغات فارسى به فرانسه نوشت و آن را فرهنگ ثقفى نام نهاد كه نوزده هزار لغت را شامل است.

سرگذشت پليس اثر ژنرال كوشكور كه رئيس تأمينات مسكو بود، ترجمه بانو فاطمه ثقفى ملقب به مسرت الدوله است كه اولين اولاد اعلم الدوله بود.

اعلم الدوله مجمع ايران جوان را تشكيل داد و براى تغيير الفباى فارسى به لاتين كوشيد. اعلم الدوله در ترجمه كليد سعادت كه وحيدالدوله و اعتصام الدوله نيز در اين ترجمه دست داشته‏اند مى‏نويسد: همه ارواح خوب نبوده و ارواح خبيثه القاء بد مى‏كنند.

كتاب (تكثر عوالم مسكونى) اثر فلاماريون ترجمه اعلم الدوله است كه تمامى مندرجات آن در عظمت منظومه شمسى است.

حسن مسعودى خراسانى اشعارى در مدح اعلم الدوله سروده است. بيت زير از ايشان نقل مى‏گردد:

سر آزادگان دكتر خليل خان اعلم الدوله

روانش باد در جنت قرين رحمت بى‏چون‏

رساله تحفه نوروزى ترجمه از فرانسه كه توسط اعلم الدوله صورت گرفته بود به وسيله فرزندشان آقاى ثقفى اعزاز منتشر شد.

در بدايت رساله سروده شده است:

شد زمستان باد سردى هم وزيد

زنجره انگشت حيرت برگزيد

هزار و يك حكايت تأليف اعلم الدوله از جانب آقاى ثقفى اعزاز نيز منتشر شد. اعلم الدوله براى فرا گرفتن علم روحى تحت تعليم پروفسور لوئيس قرار گرفت و در انستيتوى شاركو عضو شد.

آقاى حسين ثقفى اعزاز اولين نفر بود كه عضو انجمن روحى ايران شد. لقب اعلم الدوله را مظفرالدين شاه به دكتر خليل خان ثقفى بداد. همسرش تركان خانم مسرت السلطنه بود.

اعلم الدوله جلسات روحى را ابتدا در منزل كلنل محمد باقرخان نخجوان پدر امير موثق و بعد در خانه رزم آرا پدر سپهبد رزم آرا كه قرب مسجد سراج الملك بود برپا نمود و خانه نخجوان قرب خيابان شاه آباد (خيابان جمهورى) قرار داشت كه به مدت يك سال در آنجا تشكيل مى‏شد.

در يكى از جلسات در صدد بر آمدند كه قاليچه خانه نخجوان را كه به سرقت رفته بود كشف كنند، معلوم گرديد مرتكب سرقت، خدمتكار خانه بوده و محل قاليچه كه در بازار تهران است نشان داده شد.

در يكى از جلسات، گرامافونى گذاشته صفحات آواز خوانندگان آن ايام را بر صفحه گرامافون مى‏گذاشتند، گرامافون از كار افتاد، از روحى استعلام كردند كه علت اين كار چيست، پاسخ از جانب پروانه كه خواننده‏اى مشهور بود و فوت نموده بود داده شد. وى گفت چرا صفحات آواز او را استفاده نمى‏كنند، بعد صفحه آواز پروانه را به دست آورده بر صفحه گرامافون قرار دادند، گرامافون به كار افتاده و صداى پروانه شنيده شد.

گلى در يك گلدان بالاى طاقچه قرار داشت، بر روى ميز ارتباط افتاد و اين گل نرگس بود كه پروانه به عنوان تشكر آن را روى ميز انداخت.

بعد از تعطيلِ جلسات روحى در خانه رزم آرا، جلسات به منزل وحيدالدوله انتقال يافت و اين خانه را كى استوان كه مادرش دايه دكتر مصدق بود ابتياع كرده و وحيدالدوله در طبقه چهارم اين منزل سكونت داشت. جلسات در شب‏هاى دوشنبه برپا مى‏شد و سپهبد رزم آرا نيز در آن شركت مى‏جست و رياست جلسه را اعلم الدوله به عهده داشت.

يكى از افراد خانواده اعلم الدوله كه در معرفت الروح زحمت كشيده بود بانو پروين دخت ثقفى اعزاز دختر آقاى حسين ثقفى اعزاز و نوه اعلم الدوله و  نوه دخترى عزيز الله خان عميد همايون بود. اين بانوى فاضله در مهر 1318 ﻫ . ش متولد شده و تاريخ وفاتش نهم فروردين 1362 ﻫ .  ش بود كه در بهشت زهراى تهران مدفون شد. اين بانوى فاضله را در خانه پدرش به كرات ديده و در علم روحى بسيار متوغل[1] و شبح پريسپرى را به عيان  ديدار مى‏كرد. اين ناچيز در يك اطاق از منزل مسكونى خود با اين بانو، ارتباط روحى برقرار كردم، بعد از چند روز كه ديدار آقاى ثقفى اعزاز دست داد در معيت ايشان به اطاق دخترشان رفتيم آن بانوى فاضله فرمودند در فلان روز چهره شما در مقابلم ظاهر شده و محو نمى‏گرديد.

بانو پروين دخت در اروپا و امريكا مريدان بسيار داشت كه به وى دلبسته بودند و مشكلات خود را با ايشان در ميان مى‏نهادند. اين بى مقدار با مديومى قوى‏تر از ايشان ديدار نكردم و چون تمام همّ و فكر و كارش اسپرى‏تيسم بود در اثر اين توجه تامه، ديگر محيط دنيا برايش بيگانه و به سوى عالم روح كشانده شده بود.

اين ناچيز اولين بار كه شرح كيفيت روحى ايشان را يك سال و نيم قبل از فوتش از پدرشان آقاى ثقفى اعزاز شنيده بودم، به عرض ايشان رساندم كه  اگر اين خانم بدين نهج عمل كنند، مرگ زودرس برايشان رخ خواهد داد و اين گفته به وقوع پيوست. شوهر ايشان به اين بى‏مقدار گفت من به اعمال همسرم نه مؤمن بودم و نه انكار داشتم، اما در حالت احتضار چهره‏شان گلگون شده و تبسم بر لب داشتند و مردند آن چنان كه گوئى به خوابى خوش فرو رفتند.

آقاى ثقفى اعزاز در يكى از نوشته‏هاى خود نوشته‏اند كه بُعد چهارم به كلى مفهومى ديگر دارد كه پس از مرگ، روح بر حسب اخلاقيات روحى خود در جايگاهى از بُعد چهارم قرار مى‏گيرد و محل بُعد چهارم براى ما ناشناخته بوده است و روح در بُعد چهارم بسر مى‏برد و باز براى تكميل خود دوباره به جهان خاكى عود مى‏كند.

ايشان اضافه مى‏نمايند روزى شخصى با همسرش در نيويورك به عكاسخانه مراجعه نمودند و عكس گرفتند. بعد از ظهور عكس غير از اندام زن و شوهر، عكس روحى شبيه به يك دختر جوان پشت سرشان ديده مى‏شود، اما عكس آن دختر جوان همچون هاله و سايه بوده كه باعث شگفتى عكاس و مشتريان مى‏گردد. بعد از تجسسات روحى از طرف دانشمندان معرفت الروحى انگلستان و فرانسه معلوم گرديد اين شبح دوشيزه كتى كينگ بوده كه براى نخستين بار در عالم جسمانى توسط دوربين عكاسى نشان داده شده است. كتى كينگ دوشيزه‏اى آمريكائى و نژاداً انگليسى بود.

آقاى ثقفى اعزاز در يك يادداشت براى اين ناچيز چنين نوشته‏اند: «كاغذى كه حروف بر آن نوشته شده بر روى پلانشت نصب مى‏شود. پلانشت يك تخته چوبى است و در انگلستان بسيار از آن ساخته شده است و حروف را با فلش نشان مى‏دهد و زير پلانشت چهار بولبرينگ نصب شده و بولبرينگ‏ها غلطان است. چند تن دست‏ها را بر روى پلانشت قرار مى‏دهند، پلانشت حركت كرده و حروف را نشان داده و يك نفر حروف را ثبت مى‏كند، جمله‏اى از آن استخراج مى‏شود و اين جمله‏ها، جمله‏هايى است كه از روح تراوش مى‏كند و ارتباط روحى برقرار مى‏گردد. اشخاص مبتدى كه به تازگى مى‏خواهند با ارواح تماس برقرار نمايند تصور نكنند كه با اين وسيله به طور يقين با ارواح ارتباط حاصل مى‏شود زيرا اكثر اوقات عاملين اشتباه مى‏نمايند و عمل آنها ارتباط روحى نبوده بلكه اين عمل (آنى‏ميست) مى‏باشد يعنى تراوش از مغز خود عاملين بوده و كمتر مى‏توان به وسيله اين دستگاه به حقيقتِ تماس روحى پى برد. اين دستگاه براى تمرين است و براى پيشرفت ارتباط با ارواح لازم است. ولى براى ارتباط بهتر لازم است به وسيله مديوم با ارواح تماس گرفت. »

بخشى از زود باورى و روشن بينى نوشته آقاى ثقفى اعزاز

كسى در عدليه شكايتى مطرح ساخت كه از شخصى صد هزار فرانك طلبكار است. ايشان در جلسات احضار ارواح شركت كرد و به وى گفته شد كه موفق به يافتن پول خود خواهد شد اما پس از گذشت هيجده ماه فائق نگرديد.

در مرحله دوم فرزند اين شخص كه جزو شاگردان هنرستان بوده و براى شركت در امتحانات خود را آماده مى‏كرده است، باز ايشان در جلسه احضار روح به مشورت مى‏پردازند كه به ايشان گفته مى‏شود كه فرزندش جايزه اول را در امتحانات خواهد برد اما فرزند ايشان حتى در امتحانات پذيرفته هم نمى‏شود.

در بعضى جلسات ترتيبات مذهبى را داخل كرده، اوراد و دعا خوانده مى‏شود و مباحث علمى را ممنوع داشته‏اند.

گابريل دلان براى ما حكايت كرد كه در ايام جوانى در يكى از مجامع روحى كه نيمه تاريك بود چند نفر از جوانان به عنوان مزاح، عكس بيسمارك را به يك خانم سالخورده نشان مى‏دادند و او هم بلاترديد با كمال صداقت و اعتماد آن عكس را با سبيل‏هاى كلفت روح مادر بزرگ خود مى‏پنداشت.

در معرفت‏الروح تجربتى، دين و مذهب و عقايد، تعبدى نيست بلكه مانند علوم مثبته مبنا و منطق آن به تجربه و امتحان و شهود مى‏باشد.

در باره كارهاى خصوصى خودمان نبايد همه چيز را القائات ارواح دانسته و كوركورانه هر چه به خيال مى‏رسد منشاء آن خيال را از ارواح بدانيم و فوراً به مرحله اجراء گذاريم.

زيرا القائات روحى علاوه بر آنكه ممكن است مسبب آنها ارواح خبيثه باشد، ارواح حاميه پاك نيز ممكن است در اشتباه واقع شوند بايد عقل و هوش و فراست را حَكَم قرار داد و از روى علم و بصيرت رفتار نمود.

در ارائه كارهاى دنيا ارواح عاجز مى‏باشند.

[ارواحِ مردمانِ عادى نيز قادرند به افراد مورد علاقه خود گذشته از راهنمايى، كمك هم بكنند اما اكثراً چون توجه زياده از حد خود را در زمان حيات به دنيا معطوف داشته اينك نادم و پشيمانند و لذا كمتر به امور دنيايى توجه دارند اما ارواح دانيه با شعورى كه در زمان حيات داشتند فردى را راهنمايى مى‏كنند اما قادر به كمك كردن نيستند مگر از ارواح حاميه خود يارى طلبند: چ‏].

مديومى دو نامه سربسته مرا بدون گشودن برايم شرح داده بود پس از تحقيق دريافتم كه درست بيان داشته بود.

خواب مصنوعى را ترانس نامند.

گاهى مديوم‏ها در خواب مصنوعى شرح افرادى را كه فوت كرده‏اند و تاريخچه زندگى آنان را و اينكه اكنون به چه صورت زن يا مرد، در چه شهر و در چه سنى مى‏گذرانند بيان داشته و پس از تحقيق و تدقيق در امر، صحت موضوع مكشوف گرديده است.

فصل دوم درباره انجام كارهاى حقه بازى است تا مبتديان اگر حقه بازى را برخورد نمودند با حقيقت اشتباه نكنند.

بعد از فوت، حال تروبل كه آشفتگى روحى است بر روح طارى مى‏شود.

[علماى روحى غرب اعتقاد دارند كسى كه تازه درگذشته از سه روز تا هفت روز در بهت و حيرت بسر مى‏برد كه تروبل گويند مانند افرادى را كه دكتر بيهوش مى‏سازد لااقل چند ساعت طول مى‏كشد تا به حال عادى آيند:  چ‏].

تمام نقاهت‏هاى دوران زندگى پس از مرگ بر او رخ مى‏دهد.

ارواح پاك نيز ممكن است از روى سادگى و صفاى خود تحت تأثير القائات پست قرار گيرند.

[در دنياى مادى اين امر امكان دارد اما در عالم ارواح غير ممكن است، زيرا ارواح دانيه با ارواح عاليه محشور نبوده و ضمناً ارواح حامى و ارواح عاليه كه مدبر امور مى‏باشند امكان دخالت به ارواح دانيه نمى‏دهند و روح پست توجه به مرحله خود دارد نه والاتر: چ‏].

ارواح خوب زمانى به بازماندگان خود كمك مى‏نمايند مانند آنكه پولى يا سندى به جا گذاشته و ورثه از آن بى‏اطلاع باشند.

[دوست دانشمندم آقاى ثقفى اعزاز برايم حكايت كرد كه خانواده ديوسالار مشكلى داشتند، به پدر ايشان اعلم الدوله مراجعه كردند و اعلم الدوله رفع اشكال نمود:  چ‏].

پايان مطالب آقاى ثقفى اعزاز

کتاب اسپری تیسم

نورالدین چهاردهی

[1] . متوغل = خوب مشغول شونده در كارى. (م.رضا)