تصویر اصل نامه آنا ماری شیمل

مقاله شماره 58

بيش از پنجاه سال پيش ،فريتس ماير (1998 – 1912 ) دانشمند اسلام شناس سوئيسي رساله اش را در باب جوهر عرفان در اسلام به نگارش درآورد.

دراين نوشته او براي نخستين بار در حوزه شرق شناسي اروپا اين فكر را مطرح كرد كه صوفيه آداب راز آلود تشرف به عرفان است حول رابطه مراد و مريد .

صوفي آنقدرها از متون و كتب  ياد نمي گيرد بلكه تحت ارشاد مرشد روشن ضميري است كه خواندن نانوشته ها را مي آموزد تعليم و تربيت روحي او نه به علم و دانش فكري بل به كسب استنباط قلبي و راز دل مهدوف است .

دهها سال بعد اثر عالمانه شاگرد ماير ريچارد گر امليش راجع به فرقه هاي درويشي شيعه در ايران در سه مجلد انتشار يافت .

اين مجموعه در مغرب زمين به يكي از نخستين آثار راهنما در زمينه تاريخ و سنن همچنين شرح آداب و شيوه زندگي روزمره درخانقاه دروايش تبديل شد.

از آن زمان به بعد شمار قابل توجهي نوشته و مقاله در شرح فرقه هاي درويشي در اسلام به اكثر زبانهاي اروپايي منتشر شده .

اساتيد فرانسوي ،هلندي ،ايتاليائي ،انگليسي و آلماني در اين مهم تشريك مساعي داشته اند . بويژه در آمريكا نوشته هاي فراواني راجع به تاريخچه فرقه هاي صوفي در آمده است .

در اين مطالعات به تاريخ و سابقه سلسله ها از هر سو نگريسته و كند و كاو شده منته غالباً وجوه تشكيلاتي و جنبه هاي علمي حيات يك فرقه درويشي مدّ نظر مي باشد . و نيز هر از گاهي نقش مراكز صوفيه در امر انكشاف هنر و ادبيات نيز بررسي شده است .

اكنون بار ديگر يك منبع مهم و اثري مرجع درباره سلسله هاي گوناگون صوفيه  در ايران زمين در دسترس قرار مي گيرد.

كتاب سلسله هاي صوفيه در ايران نوشته نورالدين مدرسي چهاردهي كه حاوي اطلاعات جامع و ديد كلي وسيع راجع به فرقه هاي موجود در ايران است كه با شرح طريقه صفي عليشاه آغاز مي شود.

آثاري از اين دست كه نه توسط ناظران خارج از گود بلكه از خامه اهل نظر تحرير شده كه خود و گاه خانواده شان از نسل پيش به سلسله اي تعليق داشته اند براي ما ارج و اهميت خاصي دارند.

ايشان روايت هاي اصيلي عرضه مي دارند كه براي يك خارج گود نشسته يا به اين سادگي به دست نمي آيد يا اصلا قابل حصول نيستند .

كتاب استاد چهاردهي به شهادت كتاب نامه مفصل آن به شمار كثيري از منابع عربي و فارسي رجوع دارد هر چند بيشترشان  در غرب شناخته شده نيستند و ايكاش به محل انتشار و ديگر مشخصات آنها اشاره مي رفت تا خواننده غربي هم بتواند به آنها دست يابد يا دست كم جوياي آنها شود .

اين كتاب را به راحتي مي توان خواند و نيز به اين خاطر بسيار نافذ و گيرا و اثر بخش است كه نويسنده از مشاهدات شخصي و تجربه هاي خويش گزارش مي دهد.

علاوه بر اين جا به جا از خرده گيري و نقد اين و آن در روند انكشاف مطلب نيز پرهيزي ندارد.

اينها همه اثر استاد چهاردهي را به نوشته اي مهم جهت شناخت سلسله هاي صوفيه در ايران و فهم اشكال خارجي و صُور دروني آنها تبديل مي كند.

براي هر كس كه به مطالعه و بررسي سازمان يابي { ساختاري } صورت ظاهري و نيز محتواي صوفيه مي پردازد اين كتاب يك منبع مهم و مرجع بسيار با اهميت است كه آرزو مي كنيم به طور وسيع در دسترس قرار گيرد .

آنه ماري شيمل

بُن – سپتامبر 2002